Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ)HInternational Monetary Fund (IMF)

Η παραπάνω αρμοδιότητα του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου είναι αναμφισβήτητα η πιο γνωστή σε εμάς, δεν είναι όμως η μόνη. Σύμφωνα με το ίδιο το Ταμείο, οι δραστηριότητές του συγκεντρωτικά είναι^13:

• η οικονομική επιτήρηση
• η τεχνική υποστήριξη
• η χρηματοοικονομική υποβοήθηση των χωρών μελών του
• και η έκδοση των Ειδικών Τραβηχτικών Δικαιωμάτων (ένα διεθνές λογιστικό χρήμα¹⁴)

Ως κύριος στόχος του αναδεικνύεται η πρόληψη και αντιμετώπιση οικονομικών κρίσεων, με στόχο τη διασφάλιση του διεθνούς νομισματικού και χρηματοοικονομικού συστήματος¹⁵.

Τη σημερινή εποχή, πολλές κυβερνήσεις ανά τον κόσμο εμφανίζουν δημοσιονομικό έλλειμμα, διατηρούν δηλαδή ένα υψηλότερο επίπεδο δημοσίων δαπανών απ' ότι τους επιτρέπουν τα δημόσια έσοδά τους¹⁶. Προς κάλυψη αυτής της διαφοράς οι κυβερνήσεις καταφεύγουν σε δανεισμό. Ο δανεισμός αυτός μπορεί να γίνει τόσο από το εσωτερικό της χώρας, όσο και από το εξωτερικό¹⁷.

Δεδομένου ότι ο εσωτερικός δανεισμός συχνά συνδέεται με δημιουργία προβλημάτων για την οικονομία, όπως η δέσμευση πόρων από την οικονομία που θα μπορούσαν εναλλακτικά να χρησιμοποιηθούν από τους ιδιώτες, τα κράτη συχνά προτιμούν τον εξωτερικό δανεισμό.¹⁷ Ο εξωτερικός αυτός δανεισμός, στις μέρες μας, πραγματοποιείται συνήθως με την έκδοση κρατικών ομολόγων στις διεθνείς αγορές χρήματος και κεφαλαίου, ή απλά «Αγορές» όπως συνήθως αναφέρονται στα ΜΜΕ. Τα κρατικά ομόλογα δεν είναι τίποτα άλλο παρά έγγραφα τα οποία δίνονται στο δανειστή μιας κυβέρνησης, προς απόδειξη της ύπαρξης του χρέους και καταγραφής του επιτοκίου με το οποίο αυτό παρέχεται.¹⁸ Το επιτόκιο είναι η αμοιβή του δανειστή και υπολογίζεται ως ποσοστό επί τις εκατό του δανείου.¹⁹

Σύμφωνα με την οικονομική επιστήμη, μια χώρα που μέχρι σήμερα συνήθιζε να καταναλώνει περισσότερα απ' όσα αντιστοιχούν στο εγχωρίως παραγόμενο εισόδημά της, δηλαδή συνήθιζε να έχει περισσότερα έξοδα απ΄ ότι έσοδα και να καλύπτει τη διαφορά αυτή με δανεισμό, αν μια μέρα δε μπορούσε να δανειστεί άλλο θα ερχόταν αντιμέτωπη με πολλά προβλήματα.²⁰ Συγκεκριμένα θα έπρεπε πλέον η κατανάλωσή της να μειωθεί στο επίπεδο του εγχωρίως παραγόμενου εισοδήματός της, να αρχίσει να ξοδεύει δηλαδή με μιας πολύ λιγότερα ώστε τα έξοδα να είναι ίσα με τα έσοδά της.²⁰ Αν μάλιστα υπήρξε για πολλά χρόνια δανειζόμενη και έχει συσσωρεύσει χρέος τότε θα έπρεπε:

• ή να δαπανά ακόμα λιγότερα για να περισσεύουν χρήματα και για την αποπληρωμή των δανείων της,²⁰ γεγονός το οποίο θα ήταν πολύ δύσκολο και θα απαιτούσε ένα μεγάλο κοινωνικό κόστος με το οποίο κανείς δε θα ήθελε να βρεθεί αντιμέτωπος.
• ή να αρνηθεί την αποπληρωμή των χρεών της, γεγονός το οποίο όμως θα είχε άλλου τύπου συνέπειες, όπως κατασχέσεις περιουσιακών της στοιχείων στο εξωτερικό, διακοπή της πίστωσης στις εμπορικές συναλλαγές των κατοίκων της με το εξωτερικό με αποτέλεσμα ελλείψεις προϊόντων στο εσωτερικό της χώρας, καθώς και άλλες πολίτικές πίεσης ή αντιποίνων.⁹

Με την παρουσία όμως ενός δανειστού εσχάτης ανάγκης όπως ο ESM και το ΔΝΤ, η χώρα που δεν έχει δυνατότητα να δανείζεται από τις αγορές μπορεί να αποφύγει όλα τα παραπάνω, δανειζόμενη πλέον από τους οργανισμούς αυτούς.²¹ Με τον τρόπο αυτό εξασφαλίζει μάλιστα και τον απαραίτητο χρόνο που χρειάζεται ώστε, μέσα από τις μεταρρυθμίσεις που προωθούνται, να ξεπεράσει τα προβλήματα που την οδήγησαν στην άσχημη οικονομική κατάσταση.²²

Κύριος στόχος οργανισμών όπως το ΔΝΤ και ο ESM μέσα από την παροχή βοήθειας σε μία χώρα είναι, σύμφωνα με την οικονομική επιστήμη, η προστασία της σταθερότητας του διεθνούς χρηματοπιστωτικού συστήματος.¹⁵

Πιο συγκεκριμένα, αν μία χώρα χάσει τη δυνατότητα να δανείζεται, αυτό δε θα βλάψει μόνο την ίδια αλλά πιθανότατα και άλλα κράτη στον κόσμο. Με την απουσία δυνατότητας δανεισμού, και όσο η χώρα συνεχίζει να δαπανά περισσότερα απ' όσα αντιστοιχούν στο εγχωρίως παραγόμενο εισόδημά της (να έχει δηλαδή περισσότερα έξοδα από έσοδα³), η χρεοκοπία δε θα αργήσει να φανεί. Ως χρεοκοπία ενός κράτους ορίζεται η αδυναμία εκπλήρωσης των οικονομικών υποχρεώσεών του9 και άρα η αθέτηση των πληρωμών του προς όλους εκείνους που στο παρελθόν του είχαν δανείσει.

Μια τέτοια αθέτηση σημαίνει χαμένα χρήματα για τους δανειστές του και άρα, ανάλογα βέβαια και με το μέγεθός του ποσού, δημιουργία προβλημάτων και σε αυτούς. Προβλήματα που, αν αποδειχτούν σημαντικά, μπορεί να οδηγήσουν και τους ίδιους τους δανειστές σε χρεοκοπία και το έναυσμα για ένα νέο κύκλο αθέτησης πληρωμών και δημιουργίας προβλημάτων.²³ Αν η κατάσταση αυτή συνεχιστεί ως ντόμινο δεν αποκλείεται η δημιουργία κρίσης στο σύνολο του χρηματοπιστωτικού συστήματος συγκεκριμένων χωρών, ή και συνόλου χωρών όπως η Ευρωζώνη ή ακόμα και ολόκληρου του κόσμου.^{23, 24} Οι συνέπειες των κρίσεων αυτών μπορεί να είναι πολλές και όχι πάντα προβλέψιμες, ενώ συνήθως δε σταματούν στο χρηματοπιστωτικό σύστημα αλλά επηρεάζουν και την πραγματική οικονομία χειροτερεύοντας τη ζωή πολλών ανθρώπων.²⁵

Για το λόγο αυτό πολλοί οικονομολόγοι και πολιτικοί πιστεύουν πως είναι λάθος ένα και μόνο γεγονός (μια αθέτηση πληρωμών δηλαδή) να αφεθεί να δημιουργήσει τόσα πολλά προβλήματα και υποστηρίζουν πως πρέπει οπωσδήποτε να αποφευχθεί.²⁶ Σήμερα, αυτό συμβαίνει πράγματι με την παρέμβαση οργανισμών όπως ο ESM και το ΔΝΤ. Με τα δάνεια που παρέχονται από αυτούς τα κράτη είναι σε θέση να συνεχίσουν να αποπληρώνουν τα δάνειά τους και έτσι η αθέτηση πληρωμών, με ότι αυτή θα μπορούσε να συνεπάγεται, αποφεύγεται. Παράλληλα οι οργανισμοί αυτοί επιβάλλουν μεταρρυθμίσεις στην οικονομία του εν λόγο κράτους (μνημόνιο), με βάση το σκεπτικό πως έτσι η οικονομική τους κατάσταση σταδιακά θα βελτιωθεί και μελλοντικά, θα μπορούν να αποπληρωθούν και τα νέα αυτά δάνεια που τα ίδια έχουν μόλις προσφέρει²².

Το ΔΝΤ επινοήθηκε τον Ιούλιο του 1944 σε μία διάσκεψη του ΟΗΕ στην πόλη Bretton Woods, στο New Hampshire των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής. Εκεί, 44 εκπρόσωποι χωρών συμφώνησαν στην ανάγκη ύπαρξης ενός πλαισίου οικονομικής συνεργασίας μεταξύ των χωρών ώστε να αποφευχθεί η επανάληψη των καταστροφικών πολιτικών, που οδήγησαν στον όλεθρο της Μεγάλης Ύφεσης της δεκαετίας του 1930.²⁷ Έτσι από το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου και μέχρι σήμερα, το Ταμείο έχει διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην παγκόσμια οικονομία. Συγκεκριμένα²⁸:

• 1944 - 1971 Το ΔΝΤ διασφαλίζει το σύστημα σταθερών συναλλαγματικών ισοτιμιών που ίσχυε εκείνη την περίοδο και ενθαρρύνει τα μέλη του να άρουν τα εμπόδια στο εμπόριο μεταξύ των χωρών.
• 1972 - 1981 Το ΔΝΤ σπεύδει να βοηθήσει τις χώρες να αντιμετωπίσουν τις συνέπειες των πετρελαϊκών κρίσεων του 1973-74 και 1979.
• 1982 - 1989 Οι πετρελαϊκές κρίσεις οδηγούν σε μια διεθνή κρίση χρέους, και το ΔΝΤ επιχειρεί το συντονισμό της παγκόσμιας αντίδρασης.
• 1990 - 2004 Το ΔΝΤ βοηθά τις χώρες του πρώην Σοβιετικού μπλοκ να μεταβούν στην οικονομία της αγοράς.
• 2005 - σήμερα Το ΔΝΤ συμμετέχει στην αντιμετώπιση της τρέχουσας χρηματοπιστωτικής κρίσης και αριθμεί 188 χώρες μέλη.

Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, προκειμένου να ασκεί τις δραστηριότητές του αποτελεσματικά, αντλεί χρήματα από²⁹:

• Εισφορές κρατών-μελών

Οι περισσότεροι πόροι του ΔΝΤ παρέχονται από τα κράτη-μέλη του, κυρίως μέσω της καταβολής των ποσοστώσεών τους (quotas) οι οποίες υπολογίζονται βάση του σχετικού μεγέθους τους στη παγκόσμια οικονομία.

• Διαθέσιμα σε χρυσό

Το ΔΝΤ είναι ο τρίτος μεγαλύτερος επίσημος κάτοχος χρυσού στον κόσμο.

• Δάνεια που λαμβάνει
• Άλλες εισφορές

Στην κορυφή της οργανωτικής δομής του ΔΝΤ, βρίσκεται το Συμβούλιο των Διοικητών (Board of Governors), το οποίο απαρτίζεται από ένα διοικητή και έναν αναπληρωτή διοικητή για κάθε χώρα μέλος. Κάθε χώρα δηλαδή, διορίζει έναν εκπρόσωπό της διοικητή, ο οποίος συνήθως είναι ο Υπουργός των Οικονομικών ή ο επικεφαλής της κεντρικής της τράπεζας.³⁰ Με τον τρόπο αυτό, το ΔΝΤ υπόκειται στον έλεγχο των κυβερνήσεων των κρατών-μελών του. Σε αντίθεση όμως με τη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών, όπου κάθε χώρα έχει μία ψήφο, η λήψη των αποφάσεων στο ΔΝΤ βασίζεται, όπως και η χρηματοδότηση, στις ποσοστώσεις (quotas).³⁰

Κατ' αρχάς, η συνεργασία μιας χώρας με το ΔΝΤ ξεκινά μόνο έπειτα από αίτημα της ίδιας της χώρας. Το αίτημα αυτό συνοδεύεται από μία δήλωση προθέσεων της χώρας, στην οποία συχνά προσαρτάται και ένα μνημόνιο οικονομικής και χρηματοπιστωτικής πολιτικής. Οι δράσεις πολιτικής που το ΔΝΤ απαιτεί, στοχεύουν στην βελτίωση της οικονομικής κατάστασης της χώρας και διακρίνονται σε³¹:

• Προκαταρκτικές Ενέργειες, δηλαδή μέτρα που πρέπει να ληφθούν πριν την έγκριση χρηματοδότησης ή την ολοκλήρωση μιας αξιολόγησης
• Ποσοτικά Κριτήρια Απόδοσης, δηλαδή ειδικούς και μετρήσιμους στόχους οι οποίοι πρέπει να έχουν επιτευχθεί στο τέλος μιας αξιολόγησης του προγράμματος
• Ενδεικτικούς Στόχους, δηλαδή πιο μακροπρόθεσμες επιδιώξεις
• Διαρθρωτικά Σημεία Αναφοράς, δηλαδή μη ποσοτικοποιήσιμα μέτρα όπως η βελτίωση των επιχειρήσεων του χρηματοπιστωτικού τομέα, το άνοιγμα των κλειστών επαγγελμάτων κ.α

Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο έχει κατά καιρούς δεχτεί πολλές κριτικές.³² Οι προϋποθέσεις οι οποίες θέτει προκειμένου να παρέχει δανειοδότηση θεωρούνται πολύ αυστηρές, καθώς μέσα από σφιχτούς προϋπολογισμούς, περιορίζει τις δημόσιες δαπάνες για την παιδεία και την υγεία, ενώ με τις περικοπές μισθών δρα ανασταλτικά για την ανάπτυξη.³³ Ο νομπελίστας οικονομολόγος και πρώην αντιπρόεδρος της Παγκόσμιας Τράπεζας, Joseph Stiglitz, έχει επίσης εκφράσει την άποψη ότι οι τακτικές του Ταμείου, δεν αντανακλούν τις ανάγκες των υπό ανάπτυξη χωρών, αλλά της Δυτικής Χρηματοπιστωτικής Κοινότητας.³⁴

Η Ελλάδα είναι μία από τις 188 χώρες μέλη του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου με ημερομηνία ένταξης την 27η Δεκεμβρίου του 1945.³⁵ Το μερίδιο της στη χρηματοδότηση του ΔΝΤ (η ποσόστωσή της - quota) αντιστοιχεί στο 0,46% της συνολικής χρηματοδότησης και παρόμοια είναι και η δύναμή της στη λήψη αποφάσεων.³⁶ Ενδιαφέρον στοιχείο αποτελεί ότι το μακράν μεγαλύτερο ποσοστό κατέχεται από τις Η.Π.Α. (17,68%), με δεύτερη την Ιαπωνία (6,56%).³⁶

Στις 23 Απριλίου του 2010, ο τότε πρωθυπουργός της Ελλάδας Γεώργιος Παπανδρέου, ανακοίνωσε από το Καστελόριζο μέσω διαγγέλματός του στον ελληνικό λαό την αδυναμία της χώρας να ανακτήσει την αξιοπιστία της και άρα να συνεχίσει να δανείζεται από τις διεθνείς αγορές με λογικά επιτόκια.³⁷ Το γεγονός αυτό οδήγησε τη χώρα σε υποβολή αιτήματος προς τους Ευρωπαίους εταίρους για βοήθεια, και έκτοτε η χρηματοδότηση της Ελλάδας γίνεται από ένα μηχανισμό στήριξης με συμμετοχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης αλλά και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου.³⁸

1. Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, Το ΔΝΤ με μια ματιά, Απρίλιος 2010 (Διαθέσιμο στο https://www.imf.org/external/lang/Greek/np/exr/facts/glanceg.htm, Τελευταία Επίσκεψη 12/11/2016)
2. International Monetary Fund, IMF at a Glance, About the IMF (Διαθέσιμο στο http://www.imf.org/external/about.htm, Τελευταία Επίσκεψη 12/11/2016)
3. Lexicon, Definition of Fiscal Deficit/Surplus, Financial Times (Διαθέσιμο στο http://lexicon.ft.com/Term?term=fiscal-deficit%2Fsurplus, Τελευταία Επίσκεψη 19/07/2016)
4. Brendan Waugh, Where do Countries borrow Money from, Quora, 1 May 2014 (Διαθέσιμο στο https://www.quora.com/Where-do-countries-borrow-money-from, Τελευταία Επίσκεψη 19/07/2016)
5. Tejvan Pettinger, Who lends the Government Money, Economics Help, September 15, 2015 (Διαθέσιμο στο http://www.economicshelp.org/blog/627/economics/who-lends-the-government-money/, Τελευταία Επίσκεψη 19/07/2016)
6. Cambridge Dictionary, Meaning of "market" in the English Dictionary(Διαθέσιμο στο http://dictionary.cambridge.org/dictionary/english/market, Τελευταία Επίσκεψη 19/07/2016)
7. Collins, Solvent (Διαθέσιμο στο http://www.collinsdictionary.com/dictionary/english/solvent, Τελευταία Επίσκεψη 19/07/2016)
8. Macmillan Dictionary, Interest - Definition and Synonyms (Διαθέσιμο στο http://www.macmillandictionary.com/dictionary/british/interest_1, Τελευταία Επίσκεψη 19/07/2016)
9. Βικιπαίδεια, Πτώχευση Κράτους (Διαθέσιμο στο https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CF%84%CF%8E%CF%87%CE%B5%CF%85%CF%83%CE%B7_%CE%BA%CF%81%CE%AC%CF%84%CE%BF%CF%85%CF%82, Τελευταία Επίσκεψη 19/07/2016)
10. Ambrose Evans-Pritchard, World faces Wave of Epic Debt Defaults, Fears Central Bank Veteran, The Telegraph, Davos, 19 Jan 2016 (Διαθέσιμο στο http://www.telegraph.co.uk/finance/financetopics/davos/12108569/World-faces-wave-of-epic-debt-defaults-fears-central-bank-veteran.html, Τελευταία Επίσκεψη 19/07/2016)
11. Wikipedia, International Lender of Last Resort (Διαθέσιμο στο https://en.wikipedia.org/wiki/International_lender_of_last_resort, Τελευταία Επίσκεψη 19/07/2016)
12. European Stability Mechanism, Financial Assistance (Διαθέσιμο στο http://www.esm.europa.eu/assistance/index.htm, ΤελευταίαΕπίσκεψη 19/07/2016)
13. International Monetary Fund, IMF at a Glance (Διαθέσιμο στο http://www.imf.org/external/np/exr/facts/glance.htm, Τελευταία Επίσκεψη 12/11/2016)
14. Κωστελέτου Ν., Ειδικά Θέματα Διεθνούς Οικονομικής, Πανεπιστήμιο Αθηνών, Τμήμα Οικονομικών Επιστημών, Μάιος 2013, σελ 3 (Διαθέσιμο στο http://eclass.uoa.gr/modules/document/file.php/ECON190/%CE%9A%CE%B5%CE%AF%CE%BC%CE%B5%CE%BD%CE%B1/%CE%99%CF%83%CE%BF%CE%B6%CF%8D%CE%B3%CE%B9%CE%BF%20%CE%A0%CE%BB%CE%B7%CF%81%CF%89%CE%BC%CF%8E%CE%BD.pdf, Τελευταία Επίσκεψη 12/11/2016)
15. International Monetary Fund, How we Do it, About the IMF (Διαθέσιμο στο https://www.imf.org/external/about/howwedo.htm, Τελευταία Επίσκεψη 12/11/2016)
16. Cambridge Dictionary, Meaning of "deficit" in the English Dictionary (Διαθέσιμο στο http://dictionary.cambridge.org/dictionary/english/deficit, Τελευταία Επίσκεψη 12/11/2016)
17. Παπαδόπουλος Θ., Μορφές Δημόσιου Δανεισμού, Πανεπιστημιακά Φροντιστήρια Κολλιντζά, Διαγωνισμός ΕΣΔΔ-ΕΣΤΑ 2009 (Διαθέσιμο στο http://www.kollintzas.gr/%CE%A6%CE%91%CE%9A%CE%95%CE%9B%CE%9F%CE%A3%20%CE%95%CE%A3%CE%94%CE%94-%CE%95%CE%A3%CE%A4%CE%91/%CE%A5%CF%80%CF%8C%CE%B4%CE%B5%CE%B9%CE%B3%CE%BC%CE%B1%20%CF%83%CE%B7%CE%BC%CE%B5%CE%B9%CF%8E%CF%83%CE%B5%CF%89%CE%BD/%CE%A0%CE%9F%CE%9B%CE%99%CE%A4%CE%99%CE%9A%CE%97%20%CE%9F%CE%99%CE%9A%CE%9F%CE%9D%CE%9F%CE%9C%CE%99%CE%91/O%20%CE%94%CE%B7%CE%BC%CF%8C%CF%83%CE%B9%CE%BF%CF%82%20%CE%B4%CE%B1%CE%BD%CE%B5%CE%B9%CF%83%CE%BC%CF%8C%CF%82.pdf, Τελευταία Επίσκεψη 12/11/2016)
18. Cambridge Dictionary, Meaning of "Bond" in the English Dictionary (Διαθέσιμο στο http://dictionary.cambridge.org/dictionary/english/bond, Τελευταία Επίσκεψη 12/11/2016)
19. Cambridge Dictionary, Meaning of "Interest- Rate" in the English Dictionary (Διαθέσιμο στο http://dictionary.cambridge.org/dictionary/english/interest-rate, Τελευταία Επίσκεψη 12/11/2016)
20. Καπόπουλος Π. και Σ. Λαζαρέτου, 1997, Νομισματικές Σχέσεις Διεθνής Τραπεζική και Χρηματοδότηση, Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα, σελ 115-125
21. International Monetary Fund, Η Συμβολή του ΔΝΤ στην Προστασία των πιο Ευάλωτων στην Παγκόσμια Κρίση, About the IMF (Διαθέσιμο στο https://www.imf.org/external/lang/Greek/np/exr/facts/protectg.htm, Τελευταία Επίσκεψη 14/09/2016)
22. International Monetary Fund, Προϋποθέσεις Χρηματοδότησης από το ΔΝΤ, About the IMF (Διαθέσιμο στο https://www.imf.org/external/lang/Greek/np/exr/facts/conditiog.htm, Τελευταία Επίσκεψη 14/09/2016)
23. MankiwGregory N και Laurence M. Ball, 2013, Μακροοικονομική και το Χρηματοπιστωτικό Σύστημα, Εκδόσεις Gutenberg, Επιστημονική επιμέλεια Γιώργος Χορταρέας, Μετάφραση Ανδρέας Σοκοδήμος, σελ 776-777
24. International Monetary Fund, Financial System Soundness, Factsheet (Διαθέσιμο στο http://www.imf.org/external/np/exr/facts/banking.htm, Τελευταία Επίσκεψη 14/09/2016)
25. MankiwGregory N και Laurence M. Ball, 2013, Μακροοικονομική και το Χρηματοπιστωτικό Σύστημα, Εκδόσεις Gutenberg, Επιστημονική επιμέλεια Γιώργος Χορταρέας, Μετάφραση Ανδρέας Σοκοδήμος, σελ 778-779
26. MankiwGregory N και Laurence M. Ball, 2013, Μακροοικονομική και το Χρηματοπιστωτικό Σύστημα, Εκδόσεις Gutenberg, Επιστημονική επιμέλεια Γιώργος Χορταρέας, Μετάφραση Ανδρέας Σοκοδήμος, σελ 781-783
27. International Monetary Fund, IMF at a Glance, About the IMF (Διαθέσιμο στο http://www.imf.org/external/about.htm, Τελευταία Επίσκεψη 12/11/2016)
28. International Monetary Fund, History, About the IMF (Διαθέσιμο στο https://www.imf.org/external/about/history.htm, Τελευταία Επίσκεψη 12/11/2016)
29. International Monetary Fund, Where the IMF Gets Its Money, Factsheet, 2016 (Διαθέσιμο στο https://www.imf.org/external/np/exr/facts/finfac.htm, Τελευταία Επίσκεψη 12/11/2016)
30. International Monetary Fund, How the IMF Makes Decisions, Factsheet, 2016 (Διαθέσιμο στο https://www.imf.org/external/np/exr/facts/govern.htm, Τελευταία Επίσκεψη 12/11/2016)
31. International Monetary Fund, IMF Conditionality, Factsheet (Διαθέσιμο στο https://www.imf.org/external/np/exr/facts/conditio.htm, Τελευταία Επίσκεψη 12/11/2016)
32. International Monetary Fund, The IMF and Its Critics - A Commentary, Views and Commentaries, 1998 (Διαθέσιμο στο http://www.imf.org/external/np/vc/1998/111298.htm, Τελευταία Επίσκεψη 12/11/2016)
33. International Monetary Fund, Are the Critics Right?, Finance & Development, December 2011, Vol. 48, No. 4 (Διαθέσιμο στο http://www.imf.org/external/pubs/ft/fandd/2011/12/nozaki.htm, Τελευταία Επίσκεψη 12/11/2016)
34. International Monetary Fund, Stiglitz, the IMF and Globalization -- Speech by Thomas C. Dawson, Speech, 2002 (Διαθέσιμο στο https://www.imf.org/external/np/speeches/2002/061302.htm, Τελευταία Επίσκεψη 12/11/2016)
35. International Monetary Fund, IMF Members' Financial Data by Country (Διαθέσιμο στο http://www.imf.org/external/np/fin/tad/exfin2.aspx?memberKey1=360&date1key=2016-02-03, Τελευταία Επίσκεψη 12/11/2016)
36. International Monetary Fund, IMF Members' Quotas and Voting Power, and IMF Board of Governors, About the IMF, 2016 (Διαθέσιμο στο https://www.imf.org/external/np/sec/memdir/members.aspx#J, Τελευταία Επίσκεψη 12/11/2016)
37. Παπανδρέου Γ., Επιτακτική η ενεργοποίηση του μηχανισμού στήριξης , Γραφείο Πρωθυπουργού — Δήλωση Πρωθυπουργού Γιώργου Α. Παπανδρέου στο Καστελόριζο, 2010 (Διαθέσιμο στο http://archive.papandreou.gr/papandreou/content/Document.aspx?m=12893&rm=20504593&l=2, Τελευταία Επίσκεψη 12/11/2016)
38. Η Καθημερινή, Ο Γ. Παπανδρέου από το Καστελλόριζο: Νέα Οδύσσεια, 24/04/10 (Διαθέσιμο στο http://www.kathimerini.gr/391436/article/epikairothta/politikh/o-g-papandreoy-apo-to-kastellorizo-nea-odysseia, Τελευταία Επίσκεψη 12/11/2016)